SZTUKA

MAJÓW



AZTEKOWIE
MAJOWIE
ZEGAR
LINKI
CYWILIZACJE
AMERYKI PŁD

AZTEKOWIE

MAJOWIE





Podział

Sztuka Majów - rozwijała się w trzech etapach określanych jako okres preklasyczny, pomiędzy 1500 p.n.e. a 200 n.e., kiedy to ukształtowały się zręby ich kultury; klasyczny, trwający od ok. 200 r. do ok. 850 r; i okres postklasyczny, trwający od 850 r. do podboju dokonanego przez hiszpańskich konkwistadorów. Największy rozkwit sztuki Majów datowany jest na lata 700 - 800 w fazie pierwszej i 1000 r. - 1200 r. w fazie drugiej. Majowie na tereny przez nich zamieszkane przybyli już w I tysiącleciu p.n.e. Jednak, na podstawie prowadzonych wykopalisk stwierdzono, że przez pierwsze wieki, największy wpływ na sztukę rozwijającą się w tym regionie, wywierały sztuka olmecka, ośrodek w Teotihuacanie oraz sztuka Totonaków. Sztuka Majów, podobnie jak sztuka innych plemion prekolumbijskiej Ameryki była mocno związana z religią.

Ze względów historycznych, geograficznych i kulturowych tereny zamieszkane przez Majów dzieli się na ogół na trzy obszary:

  • obszar południowy - obejmuje wyżynne tereny Gwatemali, południe meksykańskiego stanu Chiapas, zachodnią część Salwadoru . Na tym obszarze nie znaleziono budynków ze sklepieniami pozornymi stosowanymi przez Majów ani używanych przez nich hieroglifów. Jako przyczynę tego faktu uznaje się położenie tego regionu na szlaku wędrówek plemion zmierzających z Wyżyny Meksykańskiej do Ameryki Środkowej. Stąd na tym obszarze odnaleziono liczne ślady silnych wpływów innych kultur. Świątynie i pałace były wznoszone w stylu typowym dla środkowego Meksyku, zaś wznoszone w okresie postklasycznym miasta zawsze silnie fortyfikowano systemem murów, tarasów i fos, co ułatwiała ich lokalizacja na zniwelowanych szczytach gór. W porównaniu z architekturą nizinnych Majów, budowle wznoszone przez górskie plemiona cechowały surowe fasady, pozbawione bogatej ornamentyki.
  • obszar centralny - uważany za region rozwoju "właściwej" kultury Majów okresu klasycznego, obejmuje nizinne tereny Gwatemali, Belize, zachodni obszar Hondurasu i częściowo meksykańskie stany Tabasco, Chiapas, Campeche, Quintana Roo. Majowie zamieszkujący te tereny przejęli znajomość kalendarza słonecznego i obrzędowego, zapis dwudziestkowy, zwyczaj stawiania stel. Wszystkie przyswojone umiejętności zostały przez Majów udoskonalone. Wprowadzony przez nich zwyczaj budowania kamiennych sklepień pozornych pozwolił przetrwać świątyniom stawianym na szczytach piramid schodkowych.
  • obszar północny - obejmuje półwysep Jukatan. Rozwój sztuki przebiegał tu podobnie jak w obszarze centralnym, ale wytworzył nieco inne style architektoniczne określane zgodnie z nazwami geograficznymi: Río Bec, Chenes, Puuc. Style te wykształciły się w późnym okresie klasycznym (ok. 600 - 900 r.), największy rozkwit architektury na tym terenie miał miejsce w okresie renesansu Majów. Z terenem tym związany jest także styl majańsko-toltecki.
(92kB) Architektura

W architekturze kamiennej Majów istniały dwa typy budynków:

  • świątynie na piramidach - były często wynikiem wielokrotnej nadbudowy, dzięki czemu kapłani, wspinajac się po stromych schodach do platformy świątyni mogli być blisko bogów;
  • budynki mieszkalne - tzw. pałace - mieszkali w nich tylko możnowładcy, królowie, kapłani, wojownicy i uczeni.

Początkowo Majowie budowali mury z ociosanych kamieni. Później, gdy nauczyli się używać betonu, masywnie betonowali sufity. Budowniczowie potrafili tak starannie łączyć kamienne bloki, że zbędne było drewniane szalowanie. Tak więc architektura Majów stała na bardzo wysokim poziomie. Budynki były trwałe, stabilne i zapewniały dogodne schronienie przed powodzią, nocnym chłodem, czy atakiem zwierząt. Świątynie Majów osiągały do 50 m wysokości. Pomieszczenia w pałacach zazwyczaj były małe, a ich fałszywe sklepienia przypominają dolną cześć dachu szałasu.

Transport kamiennych monolitów, z których liczne ważyły po kilka ton odbywał się przy użyciu lin, wałów lub sań, toczonych po drodze wyłożoną wilgotną gliną. Podobną technikę w przewozie kamiennych bloków wykorzystywali Egipcjanie

.(77kB)
Rzeźba Majów

Na obszarze północnym rzeźba związana jest z religią. Najczęściej spotykanym motywem jest postać boga deszczu Chaca. Służy przede wszystkim architekturze, występuje w dekoracjach fasad. W okresie Majów-Tolteków pojawiają się motywy związane z Quetzalcoatlem, nazywanym przez Majów Kukulcanem, Tezcatlipocą, Yum Kaax, symbolami planety Wenus i wojownikami.

Na obszarze centralnym tematem rzeźb jest przede wszystkim człowiek. Występuje w stelach, nadprożach, na płaszczyznach ścian. Stele przedstawiające władców wznoszone były w regularnych odstępach czasu, co 20 lub 10 lat (w Copán co 5 lat). Przedstawiają osoby okryte bogatymi szatami lub prawie bez nich w chwili przyjmowania hołdu od poddanych; wojowników podczas brania w niewolę jeńców, sądzenia ich. Rzeźby są zaopatrzone w hieroglificzne napisy informujące o dacie wydarzenia, imieniu, tytule i najważniejszych dokonaniach przedstawianej postaci. Są to pomniki wzniesione dla upamiętnienia żyjących kiedyś osób, głównie władców i ich wasali, wydarzeń politycznych (wojen, sojuszy), rodzinno-politycznych (narodzin, małżeństw) oraz obrzędów religijnych, w ścisłym powiązaniu z cyklami kalendarzowymi i zjawiskami astronomicznymi.


Malarstwo Majów

Artyści-malarze Majów nie znali perspektywy i światłocienia. Postacie ludzkie przedstawiane były w taki sposób, że twarz i kończyny widziane są z profilu a ciało en face lub w skręcie. Kontury nanoszono czerwoną farbą. Powierzchnie wypełniano przy użyciu barwników mineralnych i roślinnych (kolorami: błękitnym, czerwonym, zielonym, czarnym i żółtym oraz kolorami powstałymi (57kB)przez zmieszanie tych barw). Kolor błękitny uzyskiwano stosując specjalny barwnik zwany Błękitem Majów, będący kompleksem adsorbcyjnym indygo i unikalnej glinki, wydobywanej jedynie w kilku miejscach na świecie, w tym na Jukatanie. Następnie przeprowadzano retusz naniesionych wcześniej konturów. Do naszych czasów przetrwało niewiele przykładów malarstwa Majów. Zachowały się fragmenty fresków z epoki preklasycznej w San Bartolo, z epoki klasycznej w Uaxactun, Bonampak i Chacmultun, z epoki postklasycznej w Chichen Itza i Tulum. Wyobrażają one pałacowe uroczystości, bitwy, sądy, składanie ofiar z jeńców, wizerunki bóstw i uroczystości religijnych. Najlepiej zachowane są freski odkryte w 1946 r. w świątyni w Bonampak, pochodzące z VIII wieku. W trzech komorach świątyni o wymiarach 16,5 x 1,0 m ściany pokryte warstwą zaprawy zostały ozdobione malowidłami przedstawiającymi scenę przygotowania do bitwy (w pierwszej komorze), bitwę (komora środkowa) i przyprowadzenie jeńców oraz dekorację zwycięzców (trzecia komora). Na freskach przedstawiono arystokratów w maskach rytualnych (to pierwsze odnalezione przedstawienie masek Majów) oraz kobiety biorące udział w obrzędach